Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam VCPMC vừa có thông báo gửi các thành viên về việc khai thác, phân phối quyền tác giả trên Youtube, Facebook. Đây được xem là một bước tiến nhằm tháo gỡ những bất cập trong việc quản lý bản quyền âm nhạc ở thời kỳ công nghệ số.
Bản quyền âm nhạc trên môi trường công nghệ số sẽ dần được thặt chặt. Ảnh minh họa.
Thách thức thời công nghệ số
Theo thông báo của Tổng Giám đốc VCPMC Đinh Trung Cẩn gửi các thành viên của đơn vị nêu rõ thời gian qua VCPMC đã làm việc, đàm phán và ký kết hợp đồng với một số trang mạng xã hội lớn như Youtube, Facebook để khai thác quyền tác giả âm nhạc tại lãnh thổ Việt Nam. Việc đàm phán với Facebook được hoàn tất vào cuối năm 2018 và bắt đầu triển khai thực hiện từ năm 2019. Riêng đối với Youtube, quá trình đàm phán, thu và phân phối tác quyền đã từng bước được VCPMC tiến hành vào các năm 2016 - 2017 - 2018 cho đến nay.
Cơ chế, phương thức khai thác trên Youtube mà VCPMC triển khai hiện nay gồm các loại yền cụ thể. Trong đó, quyền sao chép để phát hành trên Youtube sẽ do VCPMC thu trực tiếp từ các đơn vị sử dụng để phát hành trực tuyến trên các kênh Youtube; Các chủ sở hữu kênh trả tác quyền theo đơn giá mỗi tác phẩm, chương trình… căn cứ biểu mức nhuận bút. VCPMC phân phối, chi trả định kỳ mỗi quý đến các tác giả thành viên. Còn về quyền truyền đạt PR và quyền sao chép khi người dùng tải về sử dụng sẽ do Youtube chủ động thống kê, phân chia dựa trên nền tảng và doanh thu khai thác được. Youtube trả tiền thông qua VCPMC, căn cứ hợp đồng hợp tác giữa Youtube và VCPMC; VCPMC phân phối theo tiến độ tuyên bố quyền, chi trả theo quý đến các tác giả thành viên.
Tuy nhiên, Youtube và Facebook ngoài lợi thế cho âm nhạc phát triển còn kéo theo đó những hệ lụy. Việc các sản phẩm âm nhạc được đăng tải tràn lan trên internet đồng nghĩa với các vấn đề về tác quyền, bản quyền đã không còn được kiểm soát chặt chẽ như trước. Hiện tượng “đạo nhạc”, “ăn cắp tác phẩm” trên internet trong một thời gian dài là việc làm dễ hơn “đi chợ mua rau”. Không chỉ dừng ở việc mượn giai điệu, lời ca hoặc biểu diễn mà không xin phép, việc vi phạm bản quyền âm nhạc còn diễn ra với cả ý tưởng, bản hòa âm, phối khí mà phần lớn được lấy từ nước ngoài, nếu không là người am hiểu âm nhạc hẳn sẽ khó nhận diện...
Thế nhưng câu trả lời chung của nhiều ca sĩ, nhạc sĩ khi bị phát hiện vi phạm thường rất hồn nhiên là “không hiểu luật”. Thậm chí, nhiều trường hợp, có thể dễ dàng nhận ra các ca sĩ, nghệ sĩ cố tình vi phạm chứ không phải không hiểu luật. Bởi thực tế lâu nay tại Việt Nam người vi phạm cứ bị tố cáo thì nhận lỗi là xong, còn các tác giả lại thường ngại kiện tụng, va chạm làm to chuyện, cho nên dễ dàng cho qua. Ðiều này đã vô tình tiếp tay cho sự dễ dãi, cẩu thả trong hoạt động nghệ thuật và thói quen “đạo nhạc”.
Còn đó những khó khăn
Tuy nhiên, để thực hiện quá trình thu tác quyền ở lĩnh vực trong môi trường công nghệ số hiện nay VCPMC vẫn gặp phải những khó khăn và phát sinh pháp lý. Nguyên nhân là vừa qua có một số tác giả lại ủy quyền riêng lẻ cho một vài tổ chức hoặc cá nhân khác để khai thác, kinh doanh trên Youtube. Hiện tượng này đã gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của các đơn vị sử dụng vì xảy ra việc tuyên bố quyền chồng lấn và “giẫm chân” lẫn nhau buộc Youtube phải ngừng hoạt động kinh doanh của nhiều kênh giải trí trên Youtube. Đặc biệt sự “giẫm chân” này còn làm ảnh hưởng đến quá trình đàm phán và cấp phép sử dụng các tác phẩm âm nhạc trên Youtube của VCPMC, làm giảm sút thu nhập tiền tác quyền được sử dụng trên Youtube của chính các tác giả.
Theo nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn: “Hiện VCPMC đang bổ sung các kỹ sư công nghệ thông tin cũng như đầu tư máy móc để đảm bảo kiểm soát được toàn bộ nguồn sử dụng của các đơn vị, thông qua đó, những tác phẩm nào thuộc VCPMC sẽ được báo cho các đơn vị để họ chuyển tiền chi trả. Không chỉ các trang đó mà nhiều website âm nhạc khác trên thế giới, chúng tôi cũng đang xúc tiến ký kết để đảm bảo quyền lợi của các nhạc sĩ. Công nghệ số đang ngày càng phát triển thì chúng ta sẽ kiểm soát được tốt hơn và tiền tác quyền sẽ được thu đúng, thu đầy đủ hơn”.
Cũng theo ông Cẩn, trong thời gian qua VCPMC cũng đã yêu cầu các đơn vị vi phạm rút gần 2.000 link vi phạm quyền tác giả âm nhạc. Việc rút các link đó gây thiệt hại không nhỏ cho các trang vi phạm, vì họ đã lỡ ký hợp đồng quảng cáo, sẽ phải đền bù thiệt hại khá lớn nên trong nhiều trường hợp, họ bắt buộc phải chi trả tiền tác quyền. Tôi khẳng định, với hướng đi cập nhật theo xu hướng công nghệ 4.0, trong thời gian tới, tiền sẽ chảy về túi các nhạc sĩ.
Năm 2019, việc bảo vệ tác quyền âm nhạc của các tác giả cũng sẽ được nâng thêm một bước khi VCPMC tăng cường rà soát, xử lý vi phạm về quyền tác giả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tác giả thành viên… bằng những biện pháp mạnh hơn. “VCPMC rất mong các tác giả có sự chia sẻ và hỗ trợ VCPMC hơn nữa, tránh việc ủy quyền chồng lấn nhằm bảo đảm hiệu quả công việc chung và sự ổn định trên thị trường sử dụng âm nhạc, tránh các hậu quả pháp lý hoặc bồi thường thiệt hại nếu xảy ra tranh chấp”- nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn cho biết.
Minh Quân
Tác phẩm âm nhạc đi tìm tên tác giả
