Sau 8 năm thực hiện Đề án 88, công tác bảo hộ bản quyền Việt Nam đang chuyển mình từ xử lý vi phạm sang quản trị hiện đại, tạo bệ phóng vững chắc cho kinh tế số và công nghiệp văn hóa.
Trong kỷ nguyên số hóa, quyền tác giả, quyền liên quan không còn là vấn đề của riêng một cá nhân hay tổ chức mà đã trở thành yếu tố sống còn cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế tri thức.
Theo các chuyên gia thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, việc xây dựng một hệ sinh thái bản quyền minh bạch không chỉ giúp bảo vệ thành quả lao động sáng tạo mà còn là chìa khóa để khai mở tiềm năng của các ngành công nghiệp văn hóa, biến tài sản trí tuệ thành nguồn lực kinh tế thực sự của quốc gia.
Hành trình 8 năm: Từ khung pháp lý đến những con số biết nói
Giai đoạn 2017-2025 đánh dấu bước tiến dài của Việt Nam trong việc nội luật hóa các cam kết quốc tế. Theo báo cáo tổng kết của Cục bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) hành lang pháp lý về bản quyền đã được hoàn thiện căn bản, tạo cơ sở pháp lý vững chắc với điểm nhấn là Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022 và đặc biệt là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2025 có hiệu lực từ ngày 01/04/2026.
Cục bản quyền tác giả tổng kết cho thấy những quy định mới này bảo đảm sự tương thích với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA).
Ngày 20/12, Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) tổ chức tổng kết 2017-2025 thực hiện Quyết định số 88 của Thủ tướng Chính phủ về quyền tác giả, quyền liên quan. (Ảnh: Thanh Phong/Vietnam+)
Tính đến tháng 12/2025, cơ quan chức năng đã cấp được 86.687 Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan. Song song với đó, nỗ lực số hóa đã hoàn thành cho hơn 108.000 hồ sơ đăng ký từ giai đoạn 1986-2022, xây dựng được cơ sở dữ liệu quốc gia phục vụ quản lý và tra cứu trên không gian mạng.
Trong công tác thực thi, sự vào cuộc của các lực lượng liên ngành đã tạo ra hiệu ứng răn đe rõ rệt. Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sau 8 năm, cơ quan chức năng đã tổ chức hơn 680 đoàn thanh tra, xử phạt hành chính với số tiền khoảng 7,6 tỷ đồng. Đặc biệt, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử cho biết trong giai đoạn từ năm 2017 đến tháng 03/2025, đơn vị đã phối hợp chặn, gỡ trên 16.200 website và đường link phát sóng trái phép các giải đấu thể thao và phim ảnh vi phạm.
Hoạt động quản lý tập thể cũng ghi nhận mức tăng trưởng kỷ lục. Điển hình là Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) hiện đại diện cho 7.102 tác giả thành viên. Chỉ tính riêng 11 tháng năm 2025, tổng số tiền bản quyền âm nhạc mà VCPMC thu được đạt 381,3 tỷ đồng, tăng 9% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, doanh thu từ các buổi biểu diễn và hòa nhạc tăng đột biến 273%, minh chứng cho việc ý thức tôn trọng bản quyền đang dần trở thành chuẩn mực trong xã hội.
Cơn lốc môi trường số và thách thức chưa từng có tiền lệ
Theo Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), cuộc chiến bảo vệ bản quyền trên không gian mạng vẫn vô cùng cam go trước sự bùng nổ của công nghệ.
Việt Nam hiện có 79,8 triệu người dùng Internet, chiếm 78,8% tổng dân số. Đây là mảnh đất màu mỡ cho các hành vi xâm phạm tinh vi như livestream lậu, sử dụng dịch vụ Cloudflare để ẩn danh hoặc thanh toán qua tiền ảo để trốn tránh trách nhiệm.
Vụ việc website phim lậu Fmovies là một ví dụ điển hình cho những khó khăn hiện nay. Trong số 30 tác phẩm bị xâm phạm, có tới 13 tác phẩm không thể xác định được căn cứ định giá thiệt hại thực tế để áp dụng mức phạt, phản ánh lỗ hổng trong khung định giá tài sản trí tuệ số. Bên cạnh đó, chỉ riêng từ tháng 07/2024 đến nay, VCPMC đã phải khảo sát và yêu cầu gỡ bỏ khoảng 4.400 link vi phạm quyền tác giả âm nhạc trên các nền tảng số.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội phát biểu tại hội nghị. (Ảnh: Thanh Phong/Vietnam+)
Thách thức lớn nhất hiện nay chính là sự xuất hiện của Trí tuệ nhân tạo (AI). Phó giáo sư-Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội thẳng thắn nhìn nhận: “Tổng kết Quyết định 88 là để đi tới chứ không phải là để bằng lòng và tự hài lòng với nhau".
"Trách nhiệm của chúng ta ngày hôm nay là không để chặng đường ấy dừng lại, mà phải tiếp tục mở ra một giai đoạn mới, nơi mà bản quyền không chỉ được bảo vệ mà còn trở thành động lực thúc đẩy sáng tạo, thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững đất nước.” ông Sơn nhấn mạnh.
Tầm nhìn 2030: Biến bản quyền thành nguồn lực cốt lõi
Theo Cục bản quyền tác giả, định hướng giai đoạn 2026-2030, mục tiêu tổng quát là nâng tầm quản trị bản quyền, biến đây trở thành nguồn lực cốt lõi cho phát triển kinh tế số. Một trong những giải pháp đột phá là nghiên cứu, xây dựng Luật Bản quyền tác giả độc lập để cập nhật toàn diện các nội dung về AI và dữ liệu số.
Cơ quan chức năng cũng đề xuất thiết lập Hệ thống Đăng ký Bản quyền số Quốc gia liên thông dữ liệu giữa các bộ: Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Công an, Công Thương, Tài chính và Khoa học và Công nghệ để quản lý tập trung và minh bạch. Đồng thời, việc ứng dụng các công cụ công nghệ tiên tiến như Blockchain để xác thực quyền sở hữu và AI để giám sát tự động vi phạm trên không gian mạng sẽ được ưu tiên đầu tư.
Ông Trần Hoàng - Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát biểu tại hội nghị. (Ảnh: Thanh Phong/Vietnam+)
Việc thực thi hiệu quả pháp luật bản quyền không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý mà cần sự phối hợp đồng bộ từ giáo dục, nhà trường đến ý thức của mỗi người dân trên không gian mạng. Chỉ khi "lá chắn" bản quyền đủ mạnh, cộng đồng sáng tạo mới có thể yên tâm cống hiến, góp phần đưa văn hóa Việt Nam hội nhập sâu rộng và khẳng định giá trị trên bản đồ thế giới
Tác phẩm âm nhạc đi tìm tên tác giả
