Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Tô Ngọc Thanh, một nhà nghiên cứu văn hóa dân gian uyên bác và là con trai của họa sĩ nổi tiếng Tô Ngọc Vân, đã qua đời vào sáng ngày 24 tháng 4 năm 2024, thọ 90 tuổi. Ông sinh năm 1934 tại Mỹ Văn, Hưng Yên và đã gắn bó nhiều năm với Hội Văn nghệ dân gian, nơi ông đã có những đóng góp quan trọng trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học của mình.
Từ nhỏ, GS.TSKH Tô Ngọc Thanh đã thể hiện niềm đam mê với âm nhạc, mặc dù có cha là họa sĩ. Ông đã theo học mỹ thuật từ khi mới 6,7 tuổi nhưng sau đó đã chuyển hướng sang âm nhạc. Trong kháng chiến chống Pháp, ông làm Trưởng đoàn Văn hóa kháng chiến từ năm 1949 đến 1951 và sau đó tiếp tục học tại Trường Âm nhạc Việt Bắc và khoa Sáng tác của Trường Âm nhạc Việt Nam khóa đầu tiên.
GS.TSKH Tô Ngọc Thanh đã dành phần lớn cuộc đời mình để sưu tầm và nghiên cứu âm nhạc dân gian của các dân tộc thiểu số Việt Nam. Ông đã sống và làm việc cùng đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng cao phía Bắc, và đã đi du học tại Nhạc viện Quốc gia Bulgaria, nơi ông nhận bằng tiến sĩ khoa học về âm nhạc.
Trong sự nghiệp của mình, GS.TSKH Tô Ngọc Thanh đã cho ra đời nhiều công trình nghiên cứu xuất sắc, như “Âm nhạc dân gian Thái Tây Bắc” (1969), “Âm nhạc dân gian Mường” (1971), và “Âm nhạc Cung đình Việt Nam” (2000). Ông cũng đã nghiên cứu và sưu tầm nhiều tập dân ca tiêu biểu và GS.TSKH Tô Ngọc Thanh không chỉ nổi tiếng với những công trình nghiên cứu âm nhạc dân gian mà còn được biết đến với việc sưu tầm và chỉnh lý nhiều tập dân ca tiêu biểu của đồng bào các dân tộc thiểu số. Ông đã nghiên cứu và đưa vào đời sống văn hóa cộng đồng 12 tập dân ca tiêu biểu và 30 tập dân ca chuyên đề từng dân tộc. Những công trình này thể hiện sự am hiểu sâu rộng và tình yêu mãnh liệt của ông đối với âm nhạc dân gian Việt Nam.
Ngoài ra, GS.TSKH Tô Ngọc Thanh còn có những đóng góp quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển âm nhạc cổ truyền Việt Nam. Ông là tác giả của cuốn sách “Documents of Vietnam’s Court Music”, một tác phẩm quan trọng ghi chép về âm nhạc cung đình Việt Nam, xuất bản năm 1999. Cuốn sách này là kết quả của quá trình nghiên cứu lâu dài và cung cấp một nguồn tài liệu quý giá cho các nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực âm nhạc.
Ông cũng đã hoàn thành 2 đề tài cấp ASEAN, 3 đề tài cấp Nhà nước và đã hướng dẫn nhiều nghiên cứu sinh bảo vệ thành công xuất sắc học vị Thạc sĩ và Tiến sĩ. Sự nghiệp của ông không chỉ góp phần vào kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam mà còn là nguồn cảm hứng cho thế hệ học giả trẻ tiếp tục theo đuổi và phát triển lĩnh vực này. chuyên đề của đồng bào các dân tộc thiểu số.
Với những đóng góp to lớn của mình, GS.TSKH Tô Ngọc Thanh đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm Giải Nhất do Hội Văn nghệ dân gian trao tặng (1972), bốn giải Nhất của tổ chức Trung tâm Văn hóa Châu Á - Thái Bình Dương, và Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật đợt 1 năm 2001. Ông cũng đã giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam và đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng nhì (2019), Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng nhì, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng nhất, và Huân chương Lao động hạng Nhất (2001).
Sự ra đi của GS.TSKH Tô Ngọc Thanh là một mất mát lớn cho cộng đồng nghiên cứu văn hóa và âm nhạc dân gian Việt Nam. Ông để lại một di sản phong phú và sẽ mãi được nhớ đến như một cây đại thụ trong lĩnh vực văn hóa dân gian.
Tác phẩm âm nhạc đi tìm tên tác giả
